Kleindiersport

Bij alle zaken waar mensen zich mee bezig houden ontstaat op een gegeven moment een bepaalde verenigingsstructuur. Ook de hobby van de kippenfokkerij is niet aan dit verschijnsel ontkomen. Jan Wouda, secretaris van de kleindierenvereniging Gorredijk en omstreken, heeft voor fryskehinnen.frl een artikel geschreven over de facetten met betrekking tot het houden en fokken van kleindieren, zoals vogels, hoenders, konijnen en cavia’s, de organisatiestructuur van de verenigingen, zowel in het heden als in het verleden.

Het houden van huisdieren is erg populair. Meer dan de helft van alle Nederlanders koestert één of meerdere katten, honden, vogels, konijnen of kippen. Naar schatting van het Centraal Bureau voor de Statistiek zijn er zelfs meer dan 30 miljoen¹. Waarom houden we kippen en konijnen? Een deel van de mensen zal bijvoorbeeld kippen houden voor het algemeen nut en het dagelijkse verse eitje. Konijnen werden destijds vooral gehouden voor consumptie. Het fokken met deze dieren is echter nog maar 150 jaar oud. Dit fokken leidde tot een grote variatie aan rassen en kleuren binnen de verschillende soorten. Rond 1880 van de vorige eeuw vonden de eerste organisatie vormen plaats.

In 1886 werd Avicultura² in Den Haag opgericht. Deze vereniging richtte zich op het fokken van pluimvee. De meeste fokkers van gezelschapsdieren gaat het vooral om het mooie . Zij proberen dieren te fokken, die zoveel mogelijk voldeden aan een ideaalbeeld.

Om te kunnen beoordelen welke dieren mooi waren stelde men gedetailleerde rasbeschrijvingen op in een zogenaamde standaard.

In de standaard wordt zowel van de hen als van de haan nauwkeurig beschreven hoe de gewenste kleur, type en andere eigenschappen er uit hoort te zien. In sommige gevallen verschilt het ideale type tussen landen. Zo wordt de standaard in Australië vastgesteld door het Australian Poultry Standards Committee. In Amerika door de American Poultry Association en American Bantam Association en in Groot Brittannië door de British Poultry Club.

In Nederland wordt de standaard uitgegeven door Kleindier Liefhebbers Nederland. Hiernaast staat het titelblad afgebeeld.

De fokkerij was toentertijd een aangelegenheid voor de beter gesitueerden. Zij konden zich veroorloven om zich bezig te houden met het fokken en tentoonstellen van ras kippen, want ze beschikten over voldoende middelen.

Ook in Gorredijk was dit het geval. In 1891 vestigde notaris M.L Spruyt ³ zich in Gorredijk, een liefhebber van grote hoenders Orpingtons⁴ en Plymouth Rocks⁵.

Op 24 januari 1935 berichtte de plaatselijke krant de Hepkema dat notaris Spruyt tijdens een pluimvee tentoonstelling de hoogste landelijke onderscheiding had gekregen. De Drachtster courant schreef dat hij bij “Ortohopilia”, een tentoonstelling in Utrecht, met zijn Orpingthons en koekoeken Plymouth Rocks maar liefst 24 prijzen heeft behaald, waaronder 4 ereprijzen. De bekroonde exemplaren behoren tot de nut rassen en zijn speciaal gefokt voor eieren en vleesproductie.

De eerste Friese verenigingen waren Sneek (1912) en het ras konijn te Leeuwarden (1920).
Vele verenigingen werden opgericht in en rond de tweede wereldoorlog. Zo werd in 1939 konijnenfokvereniging Gorredijk opgericht. Vanwege de oorlog zijn de eerste notulen van deze oprichting zijn nooit openbaar gemaakt.
Pas in september 1943 verscheen er in Hepkema’s courant een advertentie voor oprichting van een konijnenfokvereniging. In totaal gaven16 konijnenhouders gehoor aan deze oproep en besloten in principe tot oprichting van een konijnenfok vereniging.
Niet lang na oprichting groeide het ledenaantal tot 100 fokkers. Reden was dat leden van konijnfok verenigingen voedselbonnen kregen. Met deze voedselbonnen kon men diervoeder bij aangewezen depothouders halen.

De Gorredijkster vereniging was aangesloten bij de Nederlandse Konijnen Bond (NKB). Een aantal andere Friese verenigingen waren aanvankelijk dierct aangesloten de Raad van Beheer, een overkoepelende landelijke organisatie.
Toen bleek dat enige bestuursleden van de Raad van Beheer samenspanden met de NSB zijn ook de andere verenigingen overgestapt naar de Nederlandse Konijnen Bond. (NKB). Pas in 1960 hebben ook de hoenderfokkers en sierduiven houders zich aangesloten bij konijnenfokvereniging Gorredijk. Vergaderingen werden bij toerbeurt gehouden in de plaatselijke kroegen.
In de jaren vijftig zijn er enige tentoonstellingen gehouden in hotel restaurant “Schansburg”. Later heeft dit restaurant het veld moeten ruimen voor de doorgang van de Hoofdstraat naar de nieuwbouw.
De kooien werden van vereniging Sneek gehuurd. Deze kwamen met de motorboot ‘Tjerk Hiddes’⁶ aan.
Beurtschipper Steffen van der Werf onderhield een lijndienst Gorredijk – Sneek vice-versa.
Later is een zogenaamde kringtentoonstelling opgericht, waar een zestal verenigingen rond Gorredijk aan meededen. Ook werden ieder jaar jongdierendagen georganiseerd, waar toen met alle gemak een tweehonderd dieren aanwezig waren, echter veel dieren waren vaak van zeer slechte kwaliteit.

Bonden

Eerst tot 1949 was er alleen de overkoepelende “Raad van Beheer”, waar ook de NKB bij aangesloten was, maar door verschillen van inzicht vond er een scheuring plaats. In de loop der tijd werden naast de “Nederlandse Konijnenfokkers Bond”, opgericht in 1897, ook de “ Nederlandse Pluimvee Bond” (NPB), de NHDB (Nederlandse Bond van Hoender-, Dwerghoender,-Sier- en Watervogels fokkers verenigingen) opgericht in 1968.
Deze bonden fuseerden notarieel in december 2008 tot Kleindier Liefhebbers Nederland. De Nederlandse Sierduiven Bond (NBS) deed hier echter niet aan mee, en is tot 2012 zelfstandig gebleven. Het was destijds zo, dat keurmeesters niet mochten keuren bij elkaars bonden en velen weigerden te keuren bij die verenigingen die niet bij hun bond waren aangesloten.

Gelukkig is nu alles ten goede gekeerd onder de vlag van KLN. Op 2 augustus 1971 is het overkoepelend orgaan van de bonden Federatie Kleindieren teelt (FK) opgericht. De FK is echter in 2012 opgeheven en is toen vervangen door nu het facilitair bureau. Zij regelen alles wat met regelgeving te maken heeft op tentoonstellingen voor de bond nu Kleindier Liefhebbers Nederland.

Het houden van kleinvee

Onder kleinvee wordt in ons geval verstaan het houden van dieren welke vallen onder de groepen konijnen, cavia`s, kleurmuizen hoenders, dwerghoenders en sier en watergevogelte.
Net na de oorlog dienden konijnen en hoenders vooral voor het nut (vlees en eieren). De wereld lag er ook anders bij dan nu. Rondom de woningen was veelal genoeg ruimte om deze dieren daadwerkelijk te kunnen huisvesten. Toenmalige woningbouw was er op ingericht voor het aanleggen van kleine woningen met een ruime tuin er achter. Veelal geschikt voor de aanleg van een eigen groente tuin om in eigen behoefte te kunnen voorzien. Nu echter zijn bij nieuwbouw woningen de tuinen beperkt en bieden geen ruimte meer om kleinvee te kunnen houden. Andere factoren spelen ook een rol om geen kleinvee meer te kunnen houden. Te denken valt o.a. aan:

• geluidsoverlast van een kraaiende haan,
• het mestbeleid van tegenwoordig, wat mensen er soms van weerhoudt om kleinvee te gaan houden.

Door de vele regelgevingen welke door ministeries worden uitgedacht wordt het steeds moeilijker om dieren rond hun huis te kunnen houden. Denk hierbij maar aan het kievitseieren zoeken en het vissen.

Als kleine jongen trok je na schooltijd de laarzen aan, sprong je over het hek of een sloot van een weiland en ging eieren zoeken. Toen was het nog vrijheid blijheid. Gelukkig zijn er nog wel mensen welke wel over genoeg ruimte beschikken, om van hun kleinvee te kunnen genieten en toch soms in een beperkte ruimte hun dieren kunnen houden, en hier volop van genieten. Hoe mooi is het om in het voorjaar de jonge kuikens na uit de broedmachine te zijn gekomen op te zien groeien naar volgroeide hanen of hennen?

Wat is er mooier dan een konijn met jongen? Men moet echter wel nadenken over de juiste keuze en aanschaf van dieren. Een geheel vrije keuze is er niet gezien de mogelijkheden in en om uw huis invloed kunnen hebben op uw keuze. Het is bijvoorbeeld een slechte keuze om eenden te kiezen als u geen ruimte hebt om een vijver aan te leggen, met doorstromend water. Wilt u louter een paar dieren hebben voor de gezelligheid? dan bent u liefhebber. Of bent u van plan jonge dieren te gaan fokken en met uw zelf gefokte dieren naar kleindieren tentoonstellingen te gaan, dan bent u fokker. Uw plaatselijke kleindieren vereniging kan u van de dan nodige informatie voorzien.

Jongdierendagen

Bij de meeste verenigingen wordt jaarlijks een jongdierendag gehouden. Hier worden de dieren gekeurd welke in dat jaar zijn geboren dit door een gecertificeerde keurmeester. Er wordt dan gekeken of de dieren de juiste ras-eigenschappen bezitten. Bijvoorbeeld of kleuren, tekening, bouw en type van het dier juist zijn. Uiteindelijk komt dit met een predicaat overeen welke het dier na de keuring krijgt. Veelal is een jongdierendag een leerzaam moment voor de fokker en is om de fokker de juiste weg te wijzen om een dier te te fokken met de juiste ras eigenschappen welke staan omschreven in een zogenaamde standaard.

Tatoeëren en ringen

Konijnen worden getatoeëerd en hoenders, sier/watergevogelte en sierduiven geringd. Dit is nodig zodat ieder dier een specifiek eigen nummer draagt. Konijnen worden met een zogenaamde tatoeëer tang van een oormerk voorzien. In het linkeroor de het jaar van geboorte + de verenigingscijfers. Bijvoorbeeld 6 AT, dit betekend dat het dier in 2006 is geboren, AT zijn dan de vereniging letters van vereniging Gorredijk. In het rechteroor staat bijvoorbeeld 113, dit betekend dat dit konijn in januari is geboren en dat dit het 13 dier is welke getatoeëerd is. Hoender ringen zijn in vele diameters verkrijgbaar. Ieder ras heeft zijn eigen afmeting in diameter. Ieder jaar wisselt de kleur van de ringen. Elke ring heeft een eigen specifiek nummer welke dan bij het betreffende dier hoort als deze eenmaal is geringd.

Diergroepen

De liefhebbers van kleindieren zetten met het houden van kleindieren een eeuwenoude traditie voort. Het houden van kleindieren is een hobby waarbij het genoegen van mens en dier voorop staat. Liefhebbers van kleindieren kunnen uit diverse diergroepen en uit een groot aantal rassen kiezen. Elke diergroep kent vele rassen en per ras vaak nog vele kleuren van de pels of het verenkleed. U heeft vele honderden keuze mogelijkheden.

De pelsdieren zijn vaak rustig van karakter, soms zijn het echte knuffeldieren. De keuze is groot van Vlaamse Reus (7 kilo) tot een kleurdwergje en met de vele rassen daar tussenin.

De dieren met veren, het pluimvee, zijn bewegelijk, en gezellig van aard en een aanwinst voor uw tuin. En niet te vergeten het dagelijkse verse eitje van uw kippen smaakt beter dan alle andere !

Siervogels zijn een lust voor uw oog, hierin ook is een ruime keuze, van de reusachtige Jersey Gigant, tot de Chinese dwergkwartel.

Sierduiven zijn er te kust en te keur, hierin ook zijn er honderden rassen aanwezig. Sierduiven imponeren met hun prachtige uiterlijk, maar brengen ook sfeer in uw tuin.

Tentoonstellen

Vrijwel iedere kleindieren vereniging in Nederland houd jaarlijks een clubtentoonstelling. Ook zijn er verenigingen welke hun tentoonstelling onder brengen bij andere verenigingen. Ook worden er openshows georganiseerd door verenigingen waar zoals de naam al aan geeft ook andere inzenders mogen inschrijven. Er zijn ook Bondsshows, welke door de Provinciale afdeling worden georganiseerd. Elke provincie heeft namelijk een eigen afdeling. In Friesland is dit Kleindier Liefhebbers Fryslân. Ook zijn nog te onderscheiden de grotere landelijke Shows, hierbij te noemen de Noordshow in Assen en de Championshow in Nieuwegein, deze staan onder auspiciën van de landelijke bond KLN. Tevens wordt enkel nog gehouden een kampioenshow, waar dieren zitten die op andere shows een goede beoordeling hebben behaald. Ook zijn er speciaal clubs, waar dieren zitten van een bepaald ras welke hier hun dieren kunnen onderbrengen. Alle shows worden door de verenigingssecretaris in november voorafgaand aangevraagd bij het facilitair bureau. Om echter aan deze tentoonstellingen deel te nemen, dient men in het bezit te zijn van een zgn. fokkerskaart. Deze kan een verenigingssecretaris voor u aanvragen via de Landelijke bond KLN. Ook dient u lid te worden van een plaatselijke vereniging en of enkel een speciaal club.

Wat is eigenlijk het doel om met kleindieren te showen? Vaak is dit om de onderlinge banden met mede fokkers te verstevigen, ieder heeft toch het doel voor ogen om dieren te showen, welke het ideaalbeeld welke in een standaard staan omschreven te benaderen. Vaak zijn tentoonstellingen ontmoetingsplaatsen om over bepaalde rassen van gedachten te wisselen. Aankoop en of eventueel ruiling van bepaalde rassen kunnen fokkers vaak helpen de juiste weg naar succes te halen. Ook hierin speelt een kleindieren vereniging weer een belangrijke rol om u op weg te helpen om aan goed fokmateriaal te komen via de juiste fokker. Als men dieren gaat showen, is het belangrijk dat deze er op hun mooist uitzien. Dit wil zeggen, dat de dieren geconditioneerd worden. Dit houd in dat bij konijnen o.a. de nagels geknipt zijn, bij hoenders de poten en kammetjes in vaseline worden gezet om de mooie poot en of kam kleuren intenser te laten lijken. Als de dieren op en top van huis gaan hebben zij op een tentoonstelling al veel gewonnen. Ook als men de dieren thuis laat wennen dat zij zich op hun gemak voelen is er al veel gewonnen. Een gecertificeerde keurmeester beoordeeld de dieren op de keuringsdag. Er wordt gekeken o.a. naar bouw en type van een dier. Zijn de kleuren juist, en ook speelt het gewicht een belangrijke rol in het geheel. Uiteindelijk zal een keurmeester per dier met een bepaalde beoordeling komen. Voorheen werden de termen F = Fraai en of ZG = Zeer Goed, G = Goed, V = Voldoende en O = Onvoldoende gebruikt. Deze predicaten werden met een omschrijving op een zgn. keurkaart vermeld. Nu echter is op een beoordelingskaart de omschrijving in een kortere versie vermeld met een aantal behaalde punten wat een dier heeft gescoord. Bij konijnen en hoenders wordt nog het predicaat vermeld met het aantal behaalde punten. Bijvoorbeeld F-96. Bij sierduiven echter wordt alleen het aantal punten vermeld. Keurmeesters spelen een belangrijke rol in dit geheel. Zij beoordelen een dier en kijken of deze het ideaal beeld via de standaard eisen zoveel als mogelijk benaderd. Om keurmeester te worden, hieraan gaat een behoorlijke studie aan vooraf. Wij kennen keurmeesters in drie categorieën. Zij beginnen als C keurmeester en al naar gelang van het aantal rassen waar examen voor is afgelegd kan men via de B status uiteindelijk de A status behalen. Wij kennen voor alle bestaande diergroepen dan ook gespecialiseerde keurmeesters.

Ik hoop dat ik in dit artikel u een impressie heb kunnen geven wat er zoal omgaat in de kleindieren sport. Mocht uw interesse zijn gewekt, dan mag u contact opnemen met kleindieren vereniging Gorredijk en omstreken. Ik ben graag bereid u van informatie te voorzien. Tevens bezit KDV Gorredijk en omstreken een fraaie Website, welke het bekijken meer dan de moeite waard is. www.kdvgorredijk.nl

Secretaris / penningmeester

Jan Wouda